Ontwikkeling in IT beheer: Looijen, BiSL, Run & Change, DevOps

In deze blog ga ik in op de belangrijkste visies op beheer van IT in de afgelopen decennia en hun context. Hiermee wil ik aanleiding, helderheid en samenhang geven.

De domeinen van IT beheer

Als je kijkt naar beheer van IT, zijn er vier domeinen te onderscheiden die elk hun eigen focus kennen. Dit zijn achtereenvolgens het bedrijfsdomein (bedrijfsprocessen), het informatiemanagement domein (informatievoorziening), het applicatie domein (software) en het infrastructuur domein (hardware). De domeinen zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Als er binnen het ene domein iets verandert, heeft dat gevolgen voor de andere domeinen. Verandert bijvoorbeeld een bedrijfsproces, dan zal dit gevolgen hebben voor de applicatie, de inrichting en het gebruik ervan. Hoe je het beheer ook gaat organiseren, de werkzaamheden die deze domeinen vertegenwoordigen moeten uitgevoerd worden.

IT beheer volgens Looijen (1992)

Maarten Looijen was op zoek naar een efficiënt en effectief managementsysteem voor het beheer van informatiesystemen. Hij (Maarten Looijen, Guus Delen, Beheer van informatievoorziening, 1992) onderscheidde drie deelgebieden:

• functioneel beer (FB)
• applicatiebeheer (AB)
• technisch beheer (TB)

Ieder deelgebied heeft haar eigen taken, die wat betreft inhoud, verantwoordelijkheid, kennis en hulpmiddelen principieel van elkaar verschillen. Er is hierbij sprake van een vraag-aanbod sturing.

Dit paste prima binnen het toenmalige beheerlandschap: mainframes, opkomst van desktop PC's, gebruik van individuele applicaties, eilandautomatisering, waterval benadering. Tevens voldeed het aan de behoefte om te komen tot een meer business gedreven IT-ontwikkeling, in plaats van een aanbod gedreven ontwikkeling. Voor de deelgebieden was alleen het ITIL-framework beschikbaar voor het technisch beheer. De visie van Looijen heeft aan de wieg gestaan voor de ontwikkeling van de frameworks ASL voor applicatiebeheer (2001) en BiSL voor functioneel beheer en informatiemanagement (2005).

IT beheer volgens BiSL (2005)

BiSL geeft invulling aan de visie op IT beheer van Looijen. BiSL, het framework voor Functioneel beheer en Informatiemanagement wordt in de herziening van 2012 hernoemd naar Business Information Management. Evenals Applicatiebeheer in Applicatieservices en Technisch beheer in Infrastructuurservices. Het beheermodel wordt als volgt weergegeven, het gaat uit van een vraag en aanbod sturing van beheer. Bij de inrichting van het beheer zijn de vier deelgebieden vaak als aparte organisatie (onderdelen) georganiseerd.

IT beheer volgens Run en Change

Een andere manier om naar beheer te kijken is vanuit Run en Change. Hier staat de notie centraal dat een organisatie enerzijds continu haar producten en diensten moet leveren en tegelijkertijd voortdurend moet veranderen om concurrerend te blijven in de toekomst. De organisatie wordt gezien vanuit een duaal perspectief, namelijk één voor run-the-business en één voor change-the-business (Winford E. Holland, Change is the rule, 2000).

Dit levert een ander beeld voor beheer op, waarbij binnen de Change-organisatie alle veranderingen worden gerealiseerd en de Run-organisatie verantwoordelijk is voor de continuïteit en beschikbaarheid.

In de praktijk zie je dat bij de overgang naar deze organisatievorm met name de taken uit het informatie-domein worden gesplitst. Hierbij wordt een deel (veelal de aanwezige oud-functioneel beheerders) gecombineerd met het infrastructuur domein en een deel van de taken bij de business belegd.

IT beheer volgens DevOps (2008/2009)

In 2001 wordt het Agile-manifesto opgesteld door softwareontwikkelaars, als handvest en principe voor softwareontwikkeling. Het was een reactie op de traditionele aanpak volgens waterval-ontwikkelmodellen. Deze aanpak werd verder uitgewerkt in DevOps. In deze ontwikkelmethode wordt op een agile manier nieuwe code ontwikkeld, die stabiel in een productieomgeving kan draaien en waarvoor de ontwikkelaar zelf verantwoordelijk blijft. DevOps is een samenvoeging van de term 'developer' en 'system operator’. Ze wil de kloof tussen softwareontwikkeling en IT beheer dichten. Met een focus op samenwerking, communicatie, voortdurende integratie, kwaliteitsborging en geautomatiseerde releases. Deze aanpak sluit aan bij de huidige ontwikkelingen en mogelijkheden van IT (Apps, mobile, clouddiensten, et cetera) waarbij IT meer en meer gezien wordt als een commodity.

Belangrijk is te beseffen dat er bij deze aanpak geen sprake meer is van vraag en aanbod sturing. Binnen DevOps wordt gewerkt met teams en ieder team is (“end-to-end”) verantwoordelijk voor zowel de realisatie als de operatie (continuïteit en beschikbaarheid) van de informatievoorziening. Ook bij deze aanpak worden de vier beheerdomeinen opgedeeld.

Uitdagingen voor beheerorganisaties

De visies op beheer leiden tot verschillende inrichtingen van de beheerorganisaties, met elk hun problemen.

Uitdaging bij IT beheer volgens Looijen

Inrichting van het beheer volgens Looijen, met een vraag-aanbod besturing, leidt veelal niet tot de gewenste effect voor de business, die zich veelal onvoldoende vertegenwoordigd voelt door de FB&IM-kolom. De gewenste effectiviteit en kostenreductie van beheer komt niet van de grond en de relatie met de IT-projectenorganisatie verloop moeizaam.

Uitdaging bij IT beheer met Change- en Run-organisaties

Bij de inrichting van It beheer met een Change- en een Run-organisatie, is er een andere governance, waarbij de business geld vrijmaakt voor de projecten en veranderingen die de Change-organisatie moet realiseren. Hier zit vooral spanning op de overdracht en inbeheername van gerealiseerde producten en tegengestelde belangen vanuit een Run-organisatie. Die wenst vooral stabiliteit, terwijl een Change-organisatie, namens de business, vooral op vernieuwing is gericht.

Uitdaging bij IT beheer vanuit DevOps

Vanuit DevOps komt een volledig nieuwe kijk op de inrichting van beheer, waarbij niet meer in aparte organisatie(onderdelen) wordt gedacht, maar in teams die zowel bouwen als beheren, met een directe lijn via de product owner met de business. Dat levert wel andere coördinatie-issues op. Wie draagt er bijvoorbeeld zorg voor het juist gebruik van de informatievoorziening? Het gaat om issues die niets met aanpassingen van een applicatie te maken hebben, maar om de ondersteuning van de gebruikers bij de afhandeling van hun processen in de applicatie, het aanpassen van bedrijfsprocessen, verzorgen van instructie en opleiding, et cetera. Tegelijkertijd is de gedachte dat een enkele product owner een gehele business kan vertegenwoordigen niet altijd realistisch, er ontstaan nieuwe FB&IM-activiteiten binnen de business.

Uitdagingen voor de toekomst

Net als de organisaties waar ze onderdeel vanuit maakt, moet IT beheer ook wendbaar worden. Dat is op zich geen probleem, maar vaak blijkt de bestaande organisatiestructuur rond beheer het tempo van de gewenste snelheid in een organisatie niet te kunnen volgen. Mede omdat de behoefte aan wendbaarheid niet integraal wordt aangevlogen, maar veelal vanuit de software-ontwikkel- en projectorganisatie wordt geïnitieerd. Hierdoor ontstaan nieuwe werkwijzen die niet door de bestaande organisatie-inrichting worden ondersteund. Te vaak wordt verzuimd om de nieuwe aanpak integraal en organisatie-breed goed voor te bereiden en in te voeren. Inclusief organieke consequenties: aanwezige beheertaken dreigen veelal uit het FB&IM-domein snel als overbodig te worden gezien. Maar het werk zal toch ergens gedaan moeten worden.